2021-23 dönemini kapsayan 3 yıllık program Bakan Berat Albayrak tarafından açıklandı. Resmi adı Orta Vadeli Program(OVP) sunum adı Yeni Ekonomik Program(YEP) olan ekonomik programın teması “Yeni Dengelenme-Yeni Normal-Yeni Ekonomi” başlıkları altında açıklandı.
Defalarca açıklanan aslında YEP ismini sürekli hedeflerin değiştirilmesinden aldığı düşündüğümüz yeni YEP’te de yine ekonomik hedefli rakamlar güncellenerek karşımıza çıktı. Hatırlanırsa Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak Eylül 2018’de “Dengeleme Değişim Disiplin” sloganıyla hazırlanan Yeni Ekonomi Programı’nı (YEP) açıklarken çok coşkulu ve heyecanlıydı.
Sık sık “burası çok önemli” diye vurgularla konuşmasındaki onlarca çok önemli noktaya dikkat çekiyordu. Açıklanan metinin tamamı burası çok önemli idi. 29 Eylül Salı açıkladığı YEP’te (kaçıncı YEP olduğunu kimse takip edemiyor) şaşalı sunumlarından eser kalmamış bir Berat Albayrak karşımıza çıktı. Sunumu da kısa sürdü.
Sürekli değişen YEP hedeflerini karşılaştırdığımızda o kadar rakamlarla oynamalarına rağmen hiçbir hedefini tutturamayan bir iktidar karşımıza çıkmaktadır. 2023 yılını milat olarak görüp önüne bir dizi hedef koyan iktidar kendi belirlediği hedeflerden bir bir uzaklaşmak zorunda kalmıştır.
Berat Albayrak’ın açıkladığı bütün rakamlar tahmini ve varsayıma dayanmaktadır. 2021’de yüzde 5,8’lik bir büyümeye, izleyen yıllarda yüzde 5’lik büyüme ile gidileceğini; 2021’de ihracat 2 puan, toplam iç talep de 3,8 puan katkı vermesi varsayımı ile. YEP’te 2021-2023 Aralığı için dolar kuru sırasıyla 7.68, 7.88 ve 8.02 tahmin edilmektedir. Bakan YEP’i açıklarken dolar kuru 7.75 liraydı. Önceki YEP’te Berat Albayrak 2020 yılı için 2,5 milyon yeni iş yaratmaktan bahsediyordu. Hâlbuki bu yıl tam aksine resmi rakamlara göre 2 milyon işgücü kaybı yaşandı. Resmi rakamlara göre 2013’te 12582 dolar olan kişi başına gelirin 2023’te 10 bin dolara ulaşması beklenmektedir.
Açıklanan rakamların tamamının tutması için şöyle olursaların böyle varsayarsakların tamamen gerçekleşmesi gerekiyor. Örneğin bu varsayımlar arasında pandeminin dünya ekonomisine etkisi varsayımı yok. Görmeyince etkisi olmuyor sonuçta. Berat Albayrak sunumu sırasında ve sonrasında gazetecilerden soru almadı. Ancak toplantı çıkışında bir gazetecinin döviz kurlarında ki durum ile ilgili sorusuna “Kur benim için önemli değil. Ben hiç işin o tarafına bakmıyorum. Sanayi sağlam, üretim tarafı sağlam.
Kur meselesinden göreceksiniz, en karlı çıkan biz olacağız. Çünkü artık kurun kontrolü bizim elimizde” cevabını verdi. Daha önce canlı yayına çıktığı medyada kur sorusuna dolarla mı maaş alıyorsunuz? Sorusu ile cevap vermesinin tutarlı bir devamı. Ben o tarafla ilgilenmiyorum. İlgilenmeyince problem yok. “en karlı biz olacağız” sözündeki ‘biz’in biz ezilenler olmadığı kesin.
Dövize endeksli geçiş garantili köprüler, otoyollar, hasta garantili hastaneler, yolcu garantili havalimanları ve daha birçoklarının parasını döviz üzerinden biz işçi ve emekçiler ödüyoruz Bakan için kurun önemli olmamasını anlayabiliyoruz.
Yeni YEP’te Sermaye Lehine Çalışma Yaşamı Şekillendiriliyor!
Açıklanan YEP’lerin tutarlı yanının hedeflerin güncellenmesinin yanında sermaye lehine çalışma yaşamının yeniden düzenlenmesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Daha önceki YEP’lerde özel başlık altında yapılan bu vurgular yeni YEP’te de karşımıza çıkmaktadır. İşçi ve emekçiler daha güvencesiz, esnek koşullarda çalışma yaşamına devam ve dâhil edilmek istenmektedirler.
Daha önce açıklanan 2020-2022 yılını kapsayan YEP’te “İşgücü piyasasında yasal düzenlemesi bulunan ancak yeterli uygulama alanı olmayan esnek çalışma biçimlerinin uygulanabilirliği artırılacaktır.” Vurgusu ile bu çalışmanın hazırlıklarına başlanmıştır. Diğer YEP’ler de bu vurgu açık hale getirilmiş derinleştirilmeye çalışılmıştır. Pandemi süreci ile birlikte uygulama alanının artığı düşüncesi ile çalışmaya hız verilmiştir. Daha önce aniden tartışmaya açılan kıdem tazminatının gaspı meselesi bu kararlar doğrultusunda yapılmaktadır. Gelen tepkiler üzerine geri adım atıldığı algısı yaratılan kıdem tazminatı gaspı değişik biçimlerde gündeme gelmiştir. İktidar Kıdem tazminatı gaspını çalışma yaşamının yeniden şekillendirilmesi ile bağlantılı olarak ele almaktadır. Nitekim yeni açıklanan YEP’te bu durum daha belirgin hale gelmiştir.
“YEP’e göre kısmi süreli çalışmayı teşvik edici ve işgücü̈ piyasasına ilişkin yapısal düzenlemeleri de içeren İstihdam Kalkanı Paketi hayata geçirilecektir. Bunun en önemli adımı 25 yaş altı gençler ile 50 yaşın üstünde olan çalışanların istihdam edilebilirliklerini kolaylaştırmak için daha esnek çalışma koşulları yaratmaktır.
İleri yaş gruplarında istihdamın desteklenmesine yönelik olarak 50 yaş üstü tam zamanlı çalışanların kısmi zamanlı çalışmaya geçişi teşvik, 10 günden az çalışan 25 yaş altı gençlerin daha kolay istihdam edilmesine imkân sağlayacak düzenleme işverenlerin gençleri tercih etmesi desteklenecektir. Mevzuatta tanımlanan ancak uygulama alanı bulamayan esnek çalışma biçimlerinin uygulanabilirliğini artırmaya yönelik ikincil mevzuat çalışmaları tamamlanacaktır.” Tüm bunlar yeni YEP’in politika metninden. İktidar tamamen kaldıramadığı Kıdem tazminatını törpüleyerek gasp etmeye, aynı zaman da bunu işçi ve emekçileri bölerek yapmaya çalışmaktadır. YEP’te yer alan bu hedefler çalışanların kazanılmış haklarının budanması ve daha esnek ve kuralsız bir çalışma yaşamı anlamına gelmektedir.
Bu hedeflerin esnek çalışma biçimlerini (belirli süreli çalışma, kısmi süreli çalışma gibi) artırmayı daha güvencesiz çalışma yaşamını ortaya çıkarmak istediği açıktır. İktidar bu yolla işverenlerin maliyetlerini düşürmeyi hedeflerken, işçi ve emekçilerin yaşam ve çalışma koşullarını kötüleştirmektedir.
Açıklanan resmi rakamlara göre her dört gençten birinin işsiz olduğu ülkemiz de gençler çalışma yaşamına esnek güvencesiz ve ucuz işgücü olarak dâhil edilmek istenmektedir. 25 yaş altı ve 50 yaş üstü işçileri ikinci sınıf işçi haline getiren, esnek ve kuralsız çalışmayı yaygınlaştırarak kıdem tazminatı, emeklilik ve iş güvencesi gibi kazanılmış hakları gasp hedef olarak YEP’e konulmuş bulunmaktadır.
YEP’te belirtilen hedeflerle birlikte çalışma yaşamı tümden kuralsız hale getirilmek istenmektedir.
Bu zamana kadar açıklanan YEP’ler de emeğin esnekleşmesi, güvencesizleştirilmesi ve başta kıdem tazminatı olmak üzere işçi ve emekçilerin kazanılmış haklarının ortadan kaldırılmasına ilişkin tutum değişmemektedir. Yeni YEP’in önemli bir ayağını esnek çalışma modeli oluşturmaktadır.
Esnek çalışma modelinin getirisi kuralsız, güvencesiz çalışma yaşamıdır. İşçi ve emekçilerin var olan hakları gasp edilmekte çalışma yaşamı sermaye lehine yeniden düzenlenmektedir. YEP’te esas hedef rakamları tutturmak değil çalışma yaşamını yeniden düzenlemektir.
