Yaklaşık on yıl önce, Nepal yeni bir döneme giriyor gibiydi. Maoistler ve hükümet arasında on yıl süren yıkıcı bir savaşın ardından, bütün partileri kapsayan Halk Hareketi, Nisan 2006’da Kathmandu sokaklarına indi ve Kral Gyanendra’yı parlamentoyu eski haline getirmeye zorladı. Sonraki aylarda, yedi partili bir koalisyon hükümeti kontrolü ele geçirdi, kral tasfiye edildi ve geçici bir anayasa kabul edildi.
Mayıs 2008’de, monarşi resmen kaldırıldı ve Nepal, eşitlik hareketi sayesinde Madhesis gibi marjinalleşmiş grupların da yer aldığı federal bir demokratik cumhuriyet oldu. Nepal’in yakın tarihinde ilk kez, Maoistler dahil nüfusun tüm kesimleri demokratik sürece katılıyordu. Her Nepal vatandaşı sokaklarda olmasa da parlamentoda bir sözü varmış gibi hissediyordu. Havada umut vardı.
Ardından, yeni bir anayasa konusunda uzun yıllar süren müzakereler yapıldı. Nisan 2015’te Nepal, 9.000’den fazla insanı öldüren ve on binlerce insanı yaralayan 7.8 büyüklüğünde bir depremden etkilendi. Parlamentodaki baskın partiler nüfusun yaşadığı benzeri görülmemiş bu yıkımı kullanarak, tüm muhalefet seslerini bastırdı ve yeni bir anayasayı “hızlıca geçirdi” ve iki yıl sonra tartışmalı bir seçim yaptı.
Yıllardır muhaliflerin protestolarını ve halkın şikayetlerini görmezden gelen Nepal’in yeni liderliği şimdi büyük bir tehditle karşı karşıya. Hayal kırıklığı ve öfkeden beslenen yeni bir Maoist güç güçleniyor. Sonuç olarak, Nepal bir kez daha ulusal bir çatışmaya doğru gidiyor gibi görünüyor.
Hoşnutsuzluk Kaynaşması
Nepal’in Marksist Komünist Partisi’nin uzun zamandır lideri olan yeni Başbakan Khadga Prasad Oli, Şubat 2018’de göreve geldiğinde “büyük düş”lerini millete açıkladı: “Nepal’in yükselmesi kaçınılmaz” dedi.
Göreve başladığından beri, Nepal halkına ve dünyaya Katmandu’yu küresel bir ticaret başkentine dönüştürmeye kararlı olduğunu göstermek için bazı tartışmalı ve belki de mantıksız adımlar attı.
Hindistan ovaları ve Tibet platosu arasında yer alan sıkışmış bir ülkede, “iç su yollarını araştırmanın yolları geliştirmeye” yardım edeceğini iddia ederek, gösterişli bir nakliye bürosu açtı.
Ayrıca, Tibet’in zorlu Himalaya arazisinde Katmandu’yu Tibet’e bağlayan bir demiryolu bağlantısı kurmak için Çin ile bir anlaşma imzaladı.
Bu tür fantezi projeleri, hükümetin devlet okulları, hastaneler ve barınma gibi temel gereklilikleri sağlamak için mücadele ettiği dünyanın en fakir ülkelerinden birinde kaşları kaldırmış olmalıydı. Bununla birlikte, hükümet bu mega projeleri ulusal gururun sembolleri olarak sunmayı başardı. Partiden bakanların ve üst düzey politikacıların yer aldığı büyük yolsuzluk skandalları ilgisizlikle karşılanırken, bu kadar pahalı ve gerçekçi olmayan uygulamaların gerekliliğini sorgulamamak, vatansever olmak anlamına geldi.
Hükümet Nepal’i dünyaya bağlama ve Katmandu’yu küresel bir merkez haline getirme planlarını sürdürürken, bazı Maoistler arasındaki hoşnutsuzluk bu parlak yüzeyin altında kaynıyordu.
2012’de, eski yoldaşları güç ve servet pozisyonlarına yükselirken, bir grup şimdi iktidar koalisyonunun bir parçası olan Maoist Partiden ayrıldı. Barış sürecini reddettiler ve yeni bir “birleşik devrim” planlamaya başladılar.
Kendisini Nepal Komünist Partisi olarak tanımlayan Netra Bikram Chand “Biplab” liderliğindeki Maoist grup, Maoistlerin terk edildiğini söylediği “devrimi tamamlama” hedefiyle hem barışçıl hem de şiddet içeren faaliyetlerde bulundu. Savaşın sonunda demokratik siyasete katıldı.
Yeni anayasa kapsamında yapılan 2017 seçimlerinde, Biplab partisi, ülkedeki önde gelen politikacıların mitinglerini hedef alan yüzlerce el yapımı patlayıcı patlattı. Maocu grup, seçimde eski müttefiklerini içeren Komünist koalisyonun zaferini takiben şiddet faaliyetlerine son vermedi.
Nisan 2018’de, grubun üyeleri ayrıca, bir Hint şirketi tarafından geliştirilen Arun III Hydro Project’in ofisine doğrudan yabancı yatırım konusundaki tavırlarını göstermek amacıyla bir bomba yerleştirdiler.
Bu yıl 22 Şubat’ta, ödenmemiş vergileri nedeniyle mahkeme kararıyla ulusal hazineye yarım milyar dolardan fazla ödeme yapması gereken, bir telekomünikasyon devi olan Ncell’i hedef aldılar. Grup, saldırının sorumluluğunu açıkça kabul etti ancak bir sivilin ölümünden dolayı özür diledi.
Mart ayının başlarında, aynı zamanda bir “insan kaçakçısı” olarak adlandırılan “Emek İhracat Firmaları Birliği” başkanı Rohan Gurung’un boş evini bombaladı.
Ufukta Yeni Bir Maoist Çatışma
12 Mart’ta, Nepal hükümeti resmen Biplab partisini bir suçlu grubu ilan etti ve bütün faaliyetlerini yasakladı. Yasak, Nepal hükümetinin bir kez daha potansiyel olarak kontrolden çıkması muhtemel bir çatışmaya yöneldiğini gösteren en açık sinyaldi. Bununla birlikte başbakan anayasayı geçersiz kılıp orduyu dağıtma konusunda kendisini tek yetkili ilan etmeye çalıştı.
Yasak, yerleşik bir şiddet modelinin arkasından gelirken, durumu tam anlamıyla bir isyan haline getirme riskini taşıyor. Geçmişte, siyasi elitlerin ve güvenlik güçlerinin benzer sert tutumları ve vahşiliği, silahlı ayaklanmaya yardımcı oldu.
Maoist savaşın sona ermesinin ardından gelen hükümetler, çatışmanın kurbanlarına geçici adalet sağlamada başarısız oldu ve birçok savaş suçu cezasız kaldı. Ayrıca, sayısız insan hakları ihlaline katılan güvenlik güçlerine yönelik reform yapamadılar.
Sonuç olarak, Maoist hoşnutsuzluğu daha da körükleyen Biplab’ın partisine getirilen yasağı takiben, şiddet eylemlerinde yer almayanlar da dahil olmak üzere, grubun destekçilerinin artmasından ve yeni bir şiddet dalgasının gelişmesinden korkuluyor.
Yasak konulduğundan beri ülke genelinde bazı Biplab destekçileri tutuklandı ve güvenlik güçleri tutuklulara işkence yapmakla suçlandı.
Yasaklı Maoist parti ile hükümet arasındaki çatışma arttıkça, tarihin kendisini tekrar etmesi ve bir başka insan hakları ihlali dalgasına tanıklık etmemiz mümkün.
Barış Yolu
Hükümetin Biplab’in partisini radikal, suç örgütü olarak gösterme çabalarına rağmen; grup, mevcut hükümetin çözmek için ciddi bir girişimde bulunmadığı, kastçılık, yolsuzluk, azgelişmişlik ve adaletsizlik yüzünden hayal kırıklığına uğrayan Nepal’in dezavantajlı ve marjinalleşmiş topluluklarının çoğunun desteğini alıyor.
Ülke çapında bir organizasyonun var olduğu ve bir zamanlar devlete karşı ölümcül bir savaş yürüten Maocu “Halk Ordusu”nun bir kısmının yeniden örgütlendiği konusunda güvenilir iddialarda bulunulabilir.
Aslında, birçok yerel Maoist lider, Biplab’ın partisine en azından biraz sempati duyuyor. Onların hayal kırıklığı Prachanda olarak da bilinen Pushpa Kamal Dahal’in, büyük bir oportünizm göstererek partiyi Nepal Komünist Partisi (Maoist Merkez)le birleştirmesi ve Marksist/Leninist grubuyla şu anda ülkeyi yöneten komünist koalisyonun eşbaşkanı olmasıyla başladı. Yerel Maoist liderler böylelikle Biplab’ı anlamaya ve desteklemeye başladılar.
Biplab’ın partisinin Maoistlerin 1990’larda feodal bir Hindu monarşisi altında faaliyet gösteren savaşçıların net ideolojik taleplerine sahip olmadığı doğrudur. Fakat ideolojide eksik kaldıkları şeyi, halkın çıkarlarına aykırı olan derinden yozlaşmış bir sisteme karşı öfke ile telafi edebilirler.
Bir siyasi partiyi yasaklamak anayasaya aykırıdır ve Nepal tarihinin de gösterdiği gibi bu yasaklı bir örgütün popülaritesini artırma eğilimindedir.
Aslında, Nepal cumhuriyet dönemindeki tüm başbakanlar, şu anki de dahil olmak üzere, bir zamanlar yasaklanan partilerden geliyor. Daha da önemlisi, bu yasak, gerilimleri daha da artırabilir.
Nepal’in on yıl süren bir isyandan sonra ihtiyacı olan son şey, sıkıntılı bir barış süreci ve feci bir deprem sonra ikinci bir Maoist savaştır. Hükümet için en mantıklı seçenek, bu tür muhalefet gruplarını müzakerelere davet etmek, hukuk ve düzeni korumak, hayal kırıklığına uğramış gençlerin şiddet gruplarına katılmasına katkıda bulunan eşitsizlikleri gidermek hedefiyle büyük reformlar yapmak için dürüst bir çaba göstermektir.
Kaynak: Makale https://www.aljazeera.com/indepth/opinion/spectre-maoist-conflict-nepal-190404111507371.html sitesinde yayınlanmıştır.
(Çeviri: Özgür Gelecek)
