“Korkmayın. Yeneceksiniz.”
ABD Başkanı Donald Trump’ın, Covid-19’a yakalanmaktan korkan ABD’lilere tavsiyesi buydu.
Trump, bu sözleri tedavi gördüğü hastaneden taburcu olmasından kısa süre sonra yayımladığı videoda söyledi.
Ancak birçok kişi, bu tavsiyeyi verenin, helikopterle hastaneye götürülen, geniş bir doktor kadrosuna sahip, deneysel tedavilere erişimi olan biri olduğuna dikkat çekti.
Peki, Beyaz Saray’da yaşamayan ABD’liler Covid-19 olduğunda manzara nasıl değişiyor?
BBC News’den Vicky Baker, bu karşılaştırmayı yaptı.
Bir doktor ekibi ve lüks bir süit
Çok farklı bölgeleri, toplulukları olan ve karmaşık bir sağlık sistemine sahip ABD’de “ortalama Amerikalı” tarifi zor. Ancak Trump’ın Covid-19 deneyiminde özel muamele gördüğü alanlar ve genel olarak ABD vatandaşlarının karşılaştığı durum şöyle;
ABD Başkanı’nın Beyaz Saray’da bir kliniği bulunuyor. Acnak ülkenin başkomutanı olarak hemen yakındaki Bethesda, Maryland’de bulunan Walter Reed Ulusal Askeri Tıp Merkezi’ne de erişimi var.
Trump, teşhis konulmasından kısa süre sonra hızla buraya götürüldü ve hastanede üst düzey askeri yetkililer ve kabine üyelerine ayrılan, altı başkanlık süitinden birinde kaldı. Süitte bir yemek odası, ofis ve ziyaretçi kabulü için kanepeler bulunuyor.
Washington Post’ta yer alan ve Başkan’ın gördüğü tedaviyi ele alana makalede “VIP tedavi, Amerikan tıbbının bir özelliği” denildi.
Makalede “Ülke genelindeki büyük hastanelerin ünlüler, süper zenginler, nüfuz sahipleri, kamuoyundan gizlenmek isteyen hastalar ve bakımlarından memnun kalırlarsa, büyük bir bağış yapabilecekler için özel alanları var” ifadeleri yer alıyordu.
Yatak bulamayanlar vardı
Salgın sırasında, bazı dönemler ülke genelindeki yoğun bakım ünitelerinde yatak bulunamadığı olmuştu.
Florida, Teksas ve Arizona eyaletlerinde yaz döneminde maksimum kapasiteye ulaşıldı.
Örneğin Houston’daki Teksas Tıp Merkezi, görevlilerin yeniden atandığı, yatakların daha da yaklaştırıldığı ve normal kliniklerin acil durumlar için kullanıldığı bir Covid “savaş karargahı” hazırladı.
Teksaslı Fiana Tulip, Temmuz’da annesini Covid nedeniyle kaybetti. BBC’ye yaptığı açıklamada, annesinin Dallas’taki kalabalık hastanelerden korktuğunu anlattı.
“Annem bir sağlık çalışanıydı ve her gün hayatını riske atıyordu. Hastaneye gitmek istemiyordu çünkü durum orada daha kötüydü. Çünkü hastane doluydu ve ihtiyaç duyduğu bakımı göremeyecekti. Bunu biliyordu çünkü kendisi de bir hastanede çalışıyordu.”
Vaka sayıları, zirve yaptığı noktada değil artık ama kış aylarında yeniden artabileceği korkusu var.
’10 yılda 120 hastane kapandı’
Başkan aynı zamanda, Walter Reed Hastanesi’nin son teknolojiye sahip tesislerine çok yakın olduğu için de talihliydi. Amerika’nın kırsal kesimlerinde yaşayan çok sayıda kişi, tedavi görmek için uzun mesafeler kat etmek zorunda.
North Carolina Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmaya göre son 10 yılda ülkedeki 120 hastane kapandı.
Iowa State Üniversitesi’nden kırsal sosyoloji profesörü David J Peters “Kırsal kesimlerde, virüsü tedavi edebilecek daha az sayıda doktor var. Kırsal’da her 10 bin kişiye 20, büyük şehirlerde 10 bin kişiye 70 doktor düşüyor. Ayrıca, daha küçük boyutlu hastanelerde daha az uzman doktor ve daha çok sigortasız insan var” diyor.
“Bu boşluğu uzaktan doldurma imkanları da kısıtlı, çünü kırsal kesimlerdeki hanelerin yüzde 55’inin geniş bant internet erişimi yok. Şehirlerde bu oran yüzde 35. Kırsal kesimler, eyaletler arası yol sisteminde erişim olmadığı için de dezavantajlı. Hasta, sağlık çalışanı ve malzeme temini zorlaşıyor ve uzun zaman alıyor.”
Helikopterle seyahat
Başkanın böyle ulaşım sorunları yoktu. Hastaneye, Beyaz Saray’ın bahçesinden kalkan özel helikopteri Marine One ile gitti. Otomobille gitse bile, bu sadece yarım saat sürecekti.
Tulip, annesinin ölümünden sonra başkanın “bahçesinden bir helikoptere atlamasını” izlemenin zor olduğunu söylüyor.
Tulip, annesinin aile üyelerini, sağlık sigortası yükünden korktuğu için ambulans çağırmamaya ikna etmeye çalıştığını anlatıyor.
ABD genelinde birçok kişi, sağlık sigortalarının karşılamayacağı kaygısıyla, ambulans çağırmaktan korkuyor.
Kansas’ın kırsal kesiminde yaşayan bir kişi, KCUR-FM radyosuna yaptığı açıklamada, Nisan ayında Covid-19 olduğunu ve hastalığı ağır geçirmesi nedeniyle helikopter ambulansla hastaneye götürüldüğü için, kendisine 80 bin dolar borç çıkartıldığını anlattı.
Daha sonra sorun çözüldü ve bu parayı ödemedi, ancak sigorta şirketi ve hastane arasındaki uzun bir mücadeleden sonra.
ABD’de hastanede yattıktan sonraki stresli süreç, bürokrasi ve telefon görüşmeleri sık görülen bir durum. Başkanın hiç böyle kaygıları olmayacak.
Hastaneye yatış
Başkan, test sonucunun açıklanmasından 24 saatten kısa süre sonra Walter Reed’e yattı. Durumuyla ilgili çelişkili bilgiler gelse de, doktoru hastalığı “orta şiddette” semptomlarla geçirdiğini söyledi.
New Yorklu ambulans görevlisi Anthony Almojera “Hastalar genelde durumları kritikse hastaneye yatırılıyor. Evlerine gitmeleri ve nefes darlığı çekerlerse hastaneye gelmeleri söyleniyor. Salgının zirve yaptığı dönemde, belli kriterlere uymayan hastaları evlerinde bıraktık” diyor.
Ancak, Thomas Jefferson Üniversitesi’nden salgın hastalıklar uzmanı Dr. John Zurlo, hastaneye yatışların gri bir alan olabileceğini söylüyor.
“Örneğin, sağlık sorunları bulunan 74 yaşındaki bir kişinin ateşi varsa, bu yatışı gerektirebilir. Ancak sigorta şirketleri tüm yatışları inceliyor. Bize dönüp, ‘Niye üç gün yatması gerekti?’ diye sorabilirler ve hastanenin bunu meşru göstermesi gerekir.”
“Ancak kandaki oksijen oranının azlığı, son derece meşru bir yatış nedeni, genç bir hastada olsa bile” diye de ekliyor.
Trump’ın doktoru, başkanın oksijen seviyesinin iki kez düştüğünü söylemişti.
Ancak Dr. Zurlo, hastane yatışlarında “giriş yaptım” ifadesinin kullanılmasına karşı uyarıyor.
Trump’ın yakın arkadaşlarından, New Jersey Valisi Chris Christie, Covid-19’a yakalandıktan sonra “Doktorlarıma danışıp, Morrison Tıp Merkezi’ne giriş yaptım” diye tweet atmıştı.
Dr. Zurlo “Hastaneler otel değil. Yatırılmanız gerekir. Bir sigorta şirketi, ultra zengin değilseniz, gereksiz yatışların parasını ödemez. Christie bile öyle bir VIP değil” diyor.
New Yorklu sağlık çalışanı Juan Rios ise, nefes almakta güçlük çektiğinde ve Covid-19 ile birlikte zatürre teşhisi de konulduğunda, hastaneye yatmakta güçlük çekmediğini, ancak tedavi sürecinin aceleye getirildiğini söylüyor.
“Düşük oksijen oranıyla beni taburcu etmek istediler, ben kendimi eve gitmeye hazır hissetmediğimden, özel doktorumu devreye soktum ve hastanede birkaç gün daha kaldım” diyor.
Deneysel ilaçlar
Başkan Trump, hazır olmadan önce taburcu edilmiş olamaz. Peki yatarken ne tür tedaviler gördü?
Doktorlarına göre, bir dizi farklı ilaç verildi;
- Deksametazon, bağışıklık sistemini sakinleştirerek yaşam kurtaran bir steroid
- Remdesivir, ilk olarak Ebola’ya karşı geliştirilen bir antiviral ilaç
- Regeneron şirketinin ürettiği monoklonal antikor tedavisi
İnsanlar özellikle, deneysel olarak tanımlanan antikor tedavisinin kullanılmasına şaşırdı. Klinik deneyler devam ediyor ve başkan “merhamet kullanımı” adı verilen çerçevede, deneyler dışında bu tedaviyi gören çok az kişiden biri.
California Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Robert Wachter, Washington Post’a yaptığı açıklamada, buna şaşırmadığını söyledi. Wachter “Trump ABD Başkanı. Ülkedeki herkese verilebilecek kadar kanıt olmasa bile, onun için en etkin tedavilerin kullanımı bana çok tuhaf gelmiyor” dedi.
Ancak bu tedaviler, normlal hastalara da verilir miydi?
Dr. Zurlo, Deksametazonun “ucuz ve yaygın” bir ilaç olduğunu belirtiyor.
Zurlo “Hastanemizde çok fazla Remdesivir var. Şirket bize büyük miktarda bedava verdi ve hala elimizde var. Birçok hastanenin elinde de olduğunu sanıyorum. En azından kentlerde. Hastaneye yatırılacak kadar hasta olursanız, tüm bu tedavileri alabilirsiniz” diyor.
Dr. Zurlo bunun istisnasının ise, Trump’ın gördüğü antikor tedavisi olduğunu söylüyor. Zurlo bunu yerine plazma tedavisinin denenebileceğini belirtiyor.
En iyinin en iyisi
Trump, taburcu olduktan sonraki görüntülü mesajında “En iyi tıbbi malzemelerimiz var. Hepsi yakın geçmişte geliştirilmiş en iyi ilaçlara sahibiz” demişti.
Birçok taraftarı, başkanın konuşmasının ilham verici olduğunu söyledi.
Trump’ın iyimserliği, Covid-19 hakkında yapılan araştırmaların salgının başlangıcından bu yana çok daha ileri olması anlamında haklı sayılabilir. Ancak karşıtları, Trump’ın sözlerinin, hastalığı çok ağır geçirenlere karşı empatisi olmadığını söylüyor.
Prof. Peters “ABD’nin dünyanın en iyi sağlık tesislerine sahip olduğunu söylemek doğru olabilir, ancak bütün ABD’lilerin buna eşit erişimi yok. Yoksullar, azınlıklar ve kırsal kesimde yaşayan Amerikalıların sağlığa erişimi kısıtlı” diyor.
Hastanedeki görevine geri dönen Rios da Trump’a öfkeli.
“Dünyanın en iyi tedavisini aldıktan sonra böyle konuşması onun için kolay. Elinde her şey vardı. Benim ve birçoğunun aldığı gibi, temel tedavileri almak isteyeceğini sanmıyorum.”
