Uzun bir süredir Ortadoğu’da gelişmelerciddiboyutlaraulaşmışdurumda.Herilişkidedeğişimgösteren vebunabağlıolarakbiçimkazanan hamleler,kamuoyundaciddikafakarışıklıklarınanedenoluyor.
“SuriyeEkonomisininYenidenYapılandırılması”adıylabaşlatılanveİngiltere,Türkiye,Almanya,Fransa,KatarveSuudiArabistan’ınkatılımıylagerçekleştirilen toplantınınardından3yılgeçti.3yıl boyuncaSuriye’deyaşananlar,“Arap Baharı”olarakifadeedilensürecin enşiddetlihalkasıolarakyerinikorumaktadır.
ÖzellikleIŞİD’inBled–uŞamstratejisiveBağdadi’ninhilafetilanıile dengelergiderekdeğişmeyebaşladı. ABD’ninaskerisavaşdoktrininioluşturan“TerörizmİleKüreselSavaş” planınoktasındabirnimetolan IŞİD’inbölgedekihertasarrufu, ABD’ninbölgeyedönükoperasyonlarına“meşruluk”zeminisundu.ÖzellikleABD’ninIŞİD’edönükhavaope– rasyonlarınışişirereksunanburjuva medya,busüreçteaktifroloynadı.
AçıkbiçimdegelinensüreçbirSu- riyekriziolaraktanımlanmaktadır. BölgeselbirkapırolündekiSuriye’ninveonunkumandasındaolan BaasRejimi’nindüşmesiplanı,ABD açısındanentemelhedeflerdenbirisi olarakilksırayıtutmaktadır.Ancak BaasRejimi’ninözellikleHalep’te ardıardınaeldeettiğiaskeribaşarılar,ABD’ninplanlarındabirkarmaşayanedenolmaktadır.Esadkarşıtı başlayansüreç;şimdilerdeIŞİDkarşıtıbirsüreceeviriliyorgibigörünse de,esastabirparalelliktaşımaktadır. Budurummevcutözgülkoşullarınedeniylebirikilemvebelirsizlikolarak yansıyor.Buikilemise,Suriye’yedö- nükherplandaanlaşmazlıklaranedenolmaktadır.
“MutedilObama”nınmutedilgrupları”
KobanêsavaşıilebaşlayanABD’nin havaoperasyonları,birçokdengeyi değiştirdidiyebiliriz.Havaoperasyonları,yüzeyselolarakbakıldığında; IŞİD’ekarşıstratejiyibelirginolarak gösteriyorgibigöstersede,esastabelirsizlikdevamediyor.SüreçaçısındanABD’ninennetstratejisi,2030 KüreselEğilimlerRaporu’ndakonu edilenasimetrikişgaldir.BuprogramçerçevesindeABD;Irak’taAmerikanaskerlerinitekrarmuharipgüç olarakgöndermeden,sahadaIrakaskerinigüçlendirerekSuriye’dede güçlü“mutedil(ılımlı)”gruplaryaratmakistiyor.ABD,Suriye’degüçlendirilmesiplanlanan“mutedil gruplar”ınBaasRejimi’nekarşımasadadaağırlıkkazanacağınainanıyor ki;busayededolaylıolarakEsad’ıhedefalmadan,Suriyepolitikasınıişletmeyiplanlıyor.
Tahran–Şamarasındakiirtibat hattını(NİORDKINC);EXXOMOBİLLEveARAMCO’nunSuriyeüzerindensevkedilmesineimkânveren akışkoridorulehinekesmeyideneyen ABD,busüreçtetamanlamıylabaşarılıolamadı.BubaşarıyıeldeetmehevesiyleSuriyedoğalgazverileriniTürkiye,İngiltere,Fransaveİsraildevlet veistihbaratyetkililerinedağıtanve roloynatanABD;şimdiherülkenin, kendiSuriyepolitikasınakarışmasındanrahatsızlıkduymaktadır.
Semirtilerekbüyütülenvesosyolojiktemellerüzerindenkendineciddi birideolojikzeminhazırlayanIŞİD; açıkbiçimdeABD’ninbölgeselpoliti– kalarındaroloynamakdeğil,ortakol– makistemektedir.Budurumelbette anti–emperyalizm olarak nitelendirilemezancakgelinenaşamada;IŞİD’in ABD“karşıtı”tutumu,bölgeselhâkimiyethevesiolaraktarifedilebilir.
YaniIŞİD,toplamışolduğugüçileABD’ninmutedilgrubuolmakistememektedir.
DiğeryandaniseABD,bölgeselplandoğrultusundaönceliğiIrak’avermektedir.BölgeselolarakgüçlendirilmekverolmodelyapılmakistenenIrak’ınistikrarı,ABDaçısındanoldukçaönemlibiryerdeduruyor.ABD,bölgeselpolitikasınıtanımlarkenikistratejiortayakoyuyor.Birincisi; Irak’ınbölgeselgücününartırılmasıveaskeriyeteneğiniyenileyerekbölgeselbirharpakademisikurmak.BunedenleABD,Irak’takiaskersayısınıikikatınaçıkarmaveIrakgüçlerineekeğitimiçinüslerkurmakararıaldı.YinedePentagon,Iraklılaraeğitimsürecinin8–10ayıbulabileceğinibelirtiyor.Bununyanında,ABDSavunmaBakanıChuckHagel;IrakgüçlerininIŞİD’lemücadeledeüstsınırlarınaulaştığıuyarısınıyaptı.
İkincisiise;IŞİD’ingüvenlibölgesininkurutulması.BuiseABDstratejisininSuriyeayağınıoluşturmaktadır.Rakka’daalanhâkimiyetinikoruyanIŞİDtümliderkadrolarınıbubölgedebarındırmaktadır.ABDisebu bölgeninkurutulmasından,bununise ancakEsad’ıngitmesiilemümkün olacağındanbahsetmektedir.Ancak şuankitablodadagörüldüğügibi; ABD’ninIŞİD’ivurmasıylaIŞİDilesavaşanBaasRejimi’ninelinirahatlatı yorolmasıverejimin“muhalifleri” dahaçokvurmasıABDaçısındanbir handikaptır.G–20zirvesinde,Esad ileilgilisürecindiplomatikyollaçözülmesigerekliliğinevurguyapan Obama;belkisürecişimdilikböyleişletecekancakEsad’adönükdiplomatikyolharicindebaşkasenaryolarda hazırlayacaktır.Ancakanlaşılan Esad’ıngitmesişimdilikaskıyaalınmışdurumdadır.
Esad’ınkolaykolaygitmeyeceğini anlayanABD,bölgederolverdiğiülkelerindenabzınıdüşürmeninderdinedüşmüştür.Türkiyegibibirçok ülke,Esad’adönükherhangibiraskeri operasyonunyapılmamasınıtepkiyle karşılamaktadırancakABD,açıkbiçimdeEsad’adönüktümplanlarını iptaletmişdurumdadeğildir.Ancak askıyaaldığısüreçte,dahaşiddetlibir çatışmanınortayaçıkmasıdamuhtemeldir.Suriye,“IŞİD’ekarşımücadele”adıaltındaABD’nindaŞamve Lazkiyekentlerinesaldırıdüzenleyebileceğidüşüncesiyle;ABDaskerigüçleriniSuriyetopraklarındanuzaktutabileceksonjenerasyonS-300füze başlıklarınınteslimatınıyapmaküzere Rusya’yısıkıştırarakönlemalmayaçalışmaktadır.Rusyaise,bazıidariprosedürlerintamamlanmasından hemen sonrabuişintamamlanacağıteyidindebulundu.
Koalisyoniçianlaşmazlıklarveçıkarçatışmaları
ABDöncülüğündebaşlayankoalisyon hareketiiçinde,ciddianlaşmazlıklar devametmektedir.IŞİD’inbölgesel gücününanitibariileyavaşlamışolması,ABD’ninesasprojesideğildir. Enbaşındanberiesasproje,Esad’ın gitmesive(ABDBarışEnstitüsü’nde araştırmagörevlisivegazeteciRobin Wright’ınaçıkladığı)Ortadoğuharitasınınbölgeyeuyarlanmasıdır.Buharitayagöre,bugünküSuriyedevletinin topraklarındadörtteüçoranında azaltmayapılmasıplanlanıyor.İsrail SavunmaBakanıMosheYaalonda ABD’yeyaptığıseyahatisırasındabu projeyidesteklediğinibelirtmektedir.
ABD,Suriye’ninİsrail’ekomşubölgeler,ŞamdolaylarıveAkdenizsa–hilleriilesınırlıkalmasınıdüşünmektedir.Bukonuda,ABD-İsrailittifakınınyanısıraFransa-Türkiyeittifakıdadikkatçekicidir.TürkiyeveFransa,IrakKürdistanBölgeselYönetimiveRojava’danoluşanbirleşikbirKürdistanistemediğinisıklıkladilegetirmektedir.DolayısıylaFransa-Türkiyeittifakı,Rojava’yıboğmakistemekteveABD’yi “ArapBaharı”planınagöreilkbaşlardadüşünülen“Suriye’derejimdeğişikliği”şeklindeprojeüzerineçekmeyeçabagöstermektedir.YaniMüslümanKardeşlerTeşkilatı’nıŞam’daiktidaragetirmek.BununtasarrufundaiseTC;ABD’yiHalep’emüdahaleetmediğiyönündesıklıklaeleştirirken,FransaiseIŞİD’ekarşıoperasyonlardangeriçekileceğinivetümçalışmalarınSuriyeyönetiminindevrilmesiiçinorganizeedileceğinibelirtti.
ButabloiçindeOrtadoğu’yadönüktümplanlarderinbirkarmaşaiçinegirmişdurumdadır.Suriye’demuha–liflerinparçalıduruşunueleştirenABDyönetimi,şimdikendisiaynıkriziyaşamaktadır.