Laz Halkı nezdinde Gürcistan’ın ve Gürcistan halklarının özel bir yeri vardır. Gerek kültürel, dilsel ve etnik akrabalığımız bulunan Megrel nüfusunu, gerekse de Laz tarihinin arkeolojik kalıntılarını barındırması bakımından Gürcistan’ın batısı, adeta Lazların anavatanı durumundadır.
Lazların geleneğinde, geçmişinin önemli bir parçasını barındıran Gürcistan’a yaklaşımları asla menfî olmamış, gerek Türkiye’de gerekse Gürcistan’da yaşayan Gürcülere Laz halkı daima dostane duygular beslemiştir.
Bununla birlikte, Lazların dilsel, tarihsel ve kültürel aidiyetine yönelik olarak Gürcistan’da bazı art niyetli, politik ve popülist söylemler Gürcü uluslaşma sürecinden itibaren sürekli dillendirilmiş ve Gürcistan’ın resmî politikası olarak benimsenmiştir. Bu söylemler son yıllarda daha da yoğunlaşarak Lazları rahatsız edici bir hal almış, kabul edilemez boyutlara ulaşmıştır.
Gürcistan’ın resmî söylemi Megrel-Laz halkını müstakil bir unsur olarak görmeyerek onu Gürcü (ya da Kartveli, Georgian) ulusunun bir parçası, Lazcayı da Gürcü (Kartveluri, Kartuli, Georgian) dilinin bir diyalekti saymaktadır.
Türkiyeli Lazlar, soğuk savaş döneminde yeterince bilgiye ve örgütlü yapıya sahip olmadıklarından dolayı Kartvelist söyleme tepkisiz kalmışlardır. Ancak, Kartvelist ideologlar bu suskunluğu “sükut ikrardan gelir” aforizmasına dayandırarak tacizlerini son 10 yılda sürekli arttırmışlar, özellikle konudan bihaber Lazlara kara propaganda, demagoji, kelime oyunları ve çarpıtmalarla bu akıl dışı iddiayı benimsetmeye çalışmışlardır. Gürcistan devletinin Kartvelist tezlerinden beslenen bu faaliyetler, bir bütün olarak Lazları son derece rahatsız etmekte, Gürcistan’a karşı antipati uyandırmaktadır.
Gürcistan’da bu görüşü yaymaya çalışan kişi ve kurumlara açık ve net olarak şunları söylemek istiyoruz:
1- Lazlar Gürcü ulusunun bir parçası olmamıştır ve bugün de değildir. Lazlar Gürcü (Kartveli) değildir. Lazlar tarihin başından beri Laz’dır ve Laz olarak kalmaya azimlidir. Lazların dilsel, tarihsel ve kültürel aidiyeti hiçbir kişi ve kurumun tartışma konusu olamaz. Bunun sorgulanacak bir yanı yoktur!
2- Lazca Gürcücenin (Kartveluri) bir parçası, lehçesi, diyalekti, ağzı ya da Gürcü dillerinden (Kartvelian/Georgian Languages) biri değildir. Lazlar Kartvelian Language, SaertoKartveluri (Common Kartvelian) gibi Kartvelist ve politik terminolojilere karşıdırlar ve bunları reddetmektedirler. Bu terimler sebepsiz olarak Gürcüceyi ön plana taşımakta, Lazca ve Megrelceyi yazı dili olarak göz ardı etmektedir. Bunun bir sonucu olarak, Gürcistan’da Laz ve Megrel edebiyatı görmezlikten gelinmiş, hatta bölücü edebiyat olarak adlandırılmış ve alay konusu yapılmıştır. Bu yanlı terminoloji yerine, daha bilimsel ve apolitik olmak üzere “Güney Kafkas Dilleri (South Caucasian Languages)” teriminin kullanılması yerinde, doğru ve bilimsel bir tavırdır.
Bununla birlikte anadilimiz Lazcanın, Gürcüce ve diğer Güney Kafkas dilleri ile olan tarihî ve kökensel yakınlığını reddetmiyoruz. Bu yakınlık Hint-Avrupa dil ailesinin Cermen grubundan olan Almanca ve İngilizce ile kıyaslanabilir. Söz konusu diller, birbirlerine, Lazca ile Gürcüceden çok daha yakındır. Ancak Almanlara İngiliz, İngilizlere de Alman denemeyeceği gibi bu yakınlıktan hareketle Lazlara Gürcü, Lazcaya da Gürcüce denemez! Bu yakınlığa bazı politik anlamlar yüklemek ise hezeyandır, abestir.
1- Lazlara kardeşlik adı altında yaklaşarak, bir takım kelime oyunlarıyla tarihi manipüle etmeye, yaşanmamış tarihî olayları sübjektif yorumlarla yaşanmış gibi göstermeye, bunları kullanarak Lazlara din ithal etmeye çalışan kişi ve kurumların bu tutumlarını samimi bulmuyor, kardeşlik ve dostlukla bağdaştırmıyoruz.
2- Laz kültürüne emeği geçmiş sembol kişilerin çarpıtma ve zorlama yorumlarla Gürcülüğe mal edilmeye çalışılmasını etik bulmuyor ve şiddetle kınıyoruz.
3- Gürcistan’da Lazcanın sadece bir “akademik araştırma dili” ya da “ev dili” çerçevesine hapsedilmiş olduğu gözlemlenmektedir. Ancak, biz biliyoruz ki Lazca yaşayan bir dildir ve Laz kimliğinin en belirgin unsurudur. Yaşayan bir edebiyatı vardır. Yaşamı ve dünyayı anlatmada aşılamayacak bir eksikliği bulunmamaktadır. Bu özelliğini devam ettirebilmesi için başta Türkiye ve Gürcistan’da gösterilecek her türlü çaba Lazların takdirini kazanacaktır.
4- Gürcistan ve Gürcistan’daki kurumlar eğer Lazların hoşnutluğunu, Gürcistan’a sempatisini arttırmak istiyorlarsa, Megrellere ve Svanlara kültürel otonomi, anadilde eğitim, bu dillerin güçlendirilmesi için teşvik ve destek sağlanması gibi konulara eğilmelidirler. Avrupa ya da başka bir siyasi gücün baskısıyla değil, Gürcistan ve kurumlarının kendi içinden gelen bir sorumluluk hissiyle bu dillerin anadil olarak tanınmalarına yönelik girişimlerde bulunulması Gürcistan için daha demokratik bir tavır olacaktır. Unutulmamalıdır ki Lazca, Megrelce ve Svanca dünya kültür mirasının bir parçasıdır. Bu dillerin yaşatılmasına yönelik çabalar insan hakları çerçevesinde tanınan evrensel ilkelerden güç almaktadır. Bu dillerin yok oluşu sadece konuşucularını değil, bütün insanlığı ilgilendiren bir sorundur. Bu unutulmamalıdır.
Aşağıda imzası bulunan biz Laz aydınları ve sivil toplum örgütleri, Gürcistan’dan yönelen bu Kartvelist propagandaya ve Kartvelizme artık tepkisiz kalmamak gerektiği fikrindeyiz. Tek bir ağızdan ortak görüşlerimizi ihtiva eden bu metin, Gürcistan, Türkiye ve Dünya’da konuyla ilgili bütün kurum ve kuruluşları haberdar etmek amacıyla kaleme alınmıştır.
Turkiyeşi do Okorturaşi Xalk̆epes do kianaşi mtel milletepeşi ozmonus,
Lazi Xalk̆işi oǯk̆omilute Okortura do Okorturaşi Xalk̆epe dido k̆ai işinenan. K̆ult̆ura, nena do et̆inik̆uri macumalerepe na mionunan Megrelepe na oskedinams do Lazuri ist̆oriaşi arkeologiuri donot̆alepe na meşoxunşeni Okorturaşi gyulvas, Lazepeşeni muç̆o nanadobadona işinen.
Lazeburi nargis, Lazepeşi atxenuri becit̆i donot̆alepe na meşişinaxams Okorturas Lazepeşeni p̆ot̆e p̆eat̆osini gurite va nuxolinunan, Turkiye edo Okorturas na skidunan Kortupes, Lazuri Xalk̆is p̆anda manebraburi uǯk̆omilunan.
Haşo rentina, Lazuri nena, ist̆oria do k̆ult̆uraşeni p̆at̆i guroni, p̆olit̆ik̆uri do p̆op̆ulisturi notkvamepe, Korteburi nasyonobaşi geç̆k̆apaşen doni p̆anda goitkvinu, goindginu do Okorturaşi ofisialuri p̆olit̆ik̆a inebinapu. Ǯana do ǯana ham notkvamepes k̆ai-xeşa manz̆inu do Lazepes raxat̆i muselu, notkvamepe na var nixondinen k̆onari irdu do imbralu.
Okorturaşi ofisialuri notkvames, Megrel-Lazuri Xalk̆i ugamak̆atinu, Kortu (varna Kartveli, Georgian) nasyonişi ar norte, Lazuri nenati Korturi nenaşi (Kartveluri, Kartuli, Georgian) dialekti uşinapun.
Turkiyeri Lazepes, ini ok̆ok̆idinobas dobağine ambai na var uğut̆t̆es do uteşkilu na t̆esşeni Kartvelisturi notkvamepeşeni nena var eşuğinaput̆es do uoxonk̆anobas t̆es. Mara Kartvelisti ideologepek ham uoxonk̆anoba “uneneloba otestiku işinen” ya do meçkinobapes ham vit ǯana ren, munz̆ines, edo mexsus, mutuşi ambai na var uğunan Lazepes mʒudi p̆rop̆aganda, demagogia, nena oktu do oç̆imoşute ham nosişen gale iddia ocerapuşeni inç̆işes. Okorturaşi devletişi Kartvelisturi tezepete na irden do imçxvanen ham faaliyetepek, birtum Lazepe noç̆erdinams do Okorturaşeni Lazepes antipati muselams.
Okorturaş doloxe ham ideoloji gompinu do gondginuşeni na ibodenan k̆oçi do muesesepes gamak̆ak̆aleri haya otkvalu minonan:
- 1.Lazepes Kortu nasyonişi noǯile var uvapunan do handğati xolo va renan. Lazepe Kortu (Kartveli) va renan. Lazepe ist̆oriaşi geç̆k̆apurişen doni Lazi renan do p̆anda Lazi doskidinuşeni k̆arari meçameri uğunan. Lazepeşi nena, ist̆oria do k̆ult̆uraşeni çkar miti do mueseses va ok̆asinapinen. Hamus osuvaloni mutuksani var uğun!
- 2.Lazuri nena Korturi (Kartveluri) nenaşi ar norte, dialekti, nuk̆u edo Korturi nenapeşi (Kartvelian/Georgian Languages) va ren.Kartvelian Languages, Saerto Kartveluri (Common Kartvelian)-iş mengapuri Kartvelisturi do p̆olit̆ikuri terminologepes goludgitunan do k̆abuli var ikoman. Ham terminologepek udoç̆iru Korturi nena opodurams do mole moğams; Lazuri do Megreluri nena lit̆erat̆uruli nena va şinums. Hemuşeniti, Okorturaş doloxe Lazuri do Megreluri lit̆erat̆ura, muç̆o va rt̆esk̆osteri tolis va eǯiǯirinapu, sep̆erat̆ist̆uri lit̆erat̆ura işinu do eis eiç̆opinu. Ham terminologişi svas mtelişe çkinapuri do ap̆olitik̆uri na ren “Omjoreti K̆afk̆asuri Nenape (South Caucasian Languages)”-şi oxmarinu, mtini do çkinapuri ar taviri ren.
Haşo rentina, nananena çkuni Lazuris, Korturi do majura Omjoreti K̆afk̆asuri nenapek̆ala na uğun, ist̆oriuli do ciceburi k̆ont̆akt̆i va mobuvaramt. Ham k̆ont̆akt̆i Hindo-Avropuri ocağişen na ren Almanuri do İnglisuri nenapek̆ala ok̆iǯirinapinen. Coxo na gebodvit ham nenape, Lazuri do Korturişen daa dido ok̆ungaman. Mara Almanepes İnglisi, İnglisepes Almani va icoxinen do ham ok̆ongapute Lazepes Kortu, Lazuristi Korturi var icoxinen! Ham ok̆ongapinus p̆olit̆ik̆uri menognapapeş ek̆anz̆inu obarbalu ren do nosişen gale ren.
- 1.Lazepes mʒudi mʒvada cumalobate mexolinu, nena oktu do oç̆imoşute ist̆oriaşi manipulasyoni, tis umek̆axtimu ist̆oria muç̆o golaçvaperisteri otku do osinapu edo hantee mtini oşinute Lazepes dini dolokunuşeni na inç̆işenan k̆oçi do muesesepes, aya mongonobape guriş gale buşinamt, cumaloba do manebrobas va mebuk̆aamt.
- 2.Lazuri k̆ult̆uras şuri do guri na gyudvalunan umçane k̆oçepe, nena oktu do oç̆imoşute Kortobas elak̆auşeni onç̆işinu et̆ik̆uri va pşinumt do şuri do guriten buk̆at̆iğoramt.
- 3.Okorturaş doloxe Lazuri nena “ak̆ademik̆uri goşagorobaşi nena” do “oxoreburi nena” xvala na işinen iz̆irapinen. Mara, çku haya miçkinan ki, Lazuri şuri gedgineri ar nena ren do Lazobaşi doxmeloba ren. Şuri gedgineri ar lit̆erat̆ura uğun. Skidala do kianaşi gognapu do oxoǯonapuşeni mutuksani noksani var uğun. Turkiye do Okorturas, Lazuri nenas ham doxmelobape na var gundinasen k̆art̆a noçalişe, Lazepes moǯondanoren.
- 4.Okortura do Okorturaş doloxeni muesesepe egere Lazepeşi guri oxenu do Lazepe Okorturas k̆ai guriten na oǯk̆edanen unonanna, Megrelepe do Svanepes k̆ult̆uruli otonomi, nananenate dogurapa, ham nenapes menceli do mxuci meçamuşeni içalişan do ibodan. Avropa do Avropa met̆a ar p̆olit̆ik̆uri mencelobate var do, Okortura do Okorturaş doloxeni muesesepeşi anank̆enite, ham nenape nananena oşinapu do oçinobapuşeni oçalişu, Okorturaşeni daa demok̆rat̆ik̆uri ar taviri iyasen. Haya mod gogiç̆k̆ondinaput̆an; Lazuri, Megreluri do Svanuri nenape kianuri k̆ult̆uraşi nortepe renan. Ham nenapeşi ueç̆k̆odinobaşeni obodinu do oçalişus, k̆oçobaş doloxe na işinen kianaburi prensibepek mxuci meçaman. Ham nenapeşi eç̆k̆odinu xvala mamsinapupe muşişi var, birtum k̆oçobaşi problemi ren. Haya mod goiç̆k̆ondinaput̆as.
Tude imza na mit̆k̆oçapunan çku Lazi ent̆elekt̆uelepe do siviluri teşkilatepe, Okorturak̆eşe na mulun ham Kartvelisturi p̆rop̆aganda do Kartvelizmişeni uoxonk̆anobaşe gelapuşi nosis boret. Ar nuk̆ute na ok̆omitkvalunan ok̆oduşunupe gedvaleri ham t̆eksti, Okortura, Turkiye do Kianas ham ambaişeni na içalişaman do na ibodenan birtum muesesepe do tesisepes ambai meçamu do gondginuşeni ixazirinu do iç̆arinu.
İmzacı Kişi ve Kurumlar:
Gola Kültür Sanat ve Ekoloji Derneği
Karadeniz Ereğli Laz Kültür Derneği
Laz Kültür ve Dayanışma Derneği
Lazebura E.V. – Avrupa Laz Kültür Derneği (European Laz Culture Movement)
Lazika Yayın Kolektifi
Sima Doğu Karadenizliler Hizmet Vakfı
Ali İhsan AKSAMAZ İSLAMİŞİ – yazar
Sinan ALBAYRAK BADİŞİ – aktivist
Mehmet ALPER ŞİRİNİŞİ – aktivist
İsmail AVCI BUCAKLİŞİ – yazar
Yılmaz Münir AVCI – Sima Doğu Karadenizliler Hizmet Vakfı Başkanı, yazar, inşaat müh.
Mustafa BAYINDIR ALİİŞİ – aktivist
Erdal BAYRAKOĞLU DAVİTİŞİ – müzisyen
Mehmet BEKÂROĞLU Prof. Dr.
Ramiz BEKÂROĞLU
Cihangir BİLGİN MUFTİŞİ – araştırmacı
Eylem BOSTANCI – çevirmen
Gülay BURHAN BAYRAMİN – Sima Doğu Karadenizliler Hizmet Vakfı Eski Başkanı
Osman Şafak BÜYÜKLÜ BUYUKLİŞİ – yazar
Kurtuluş CENGİZ – tonmaister, müzisyen
Vecdi CİHANGİR – Sima Doğu Karadenizliler Hizmet Vakfı Kurucu Üyesi, eczacı
Timur CUMHUR PULİAŞİ
İrfan ÇAĞATAY ALEKSİŞİ – yazar
Selma ÇAKIR KOÇİVA – sosyal pedagog, yazar
Mecit ÇAKIRUSTA KOÇİVA – yazar
İsmet ÇELİK BOSTANCİŞİ – Avrupa Laz Kültür Derneği “Lazebura E.V.” Eski Başkanı
Murat ERCAN MURĞULİŞİ – yazar
Nükhet EREN
Yalçın ERSOY – eğitimci
Özer ERTAŞ TRAŞİŞİ – yazar
Nuran Sevim GENÇ CENCALİPXE
Ali GÜMÜŞ BADULAŞİ – aktivist
Ayfer GÜNER ÇORİPXE
Seher GÜNEY – aktivist
Hüsnü Paşa İNCE İNCEŞİ
Hasan KABOĞLU – müzisyen
Sevilay Refika KADIOĞLU – Gola Kültür Sanat ve Ekoloji Derneği Başkanı
Onur KAHVECİ KAVECİŞİ – müzisyen
Paluri Arzu KAL DEMİRÇİ KALOPXE – avukat
Erol KANT – aktivist
Mustafa KARADENİZ KARABİNAŞİ – Karadeniz Ereğli Laz Kültür Derneği Başkanı
Maksut KESİCİ ARATAŞİ – sanatçı
Taner KILINÇ – belgesel fotoğrafçı
Ahmet KIRIM XACALİŞİ – avukat
Cengiz KİBAROĞLU ÇİBARİŞİ
Mustafa KİBAROĞLU ÇİBARİŞİ
Ebru KOÇAK CENEVİZİŞİ – ressam
Ergün KONAKÇI MCVERİŞİ – tarihçi
Ramazan KOSANOĞLU KLEMURİŞİ – aktivist
Mehmet Ali KÖK KOKİŞİ
Kutayi Derin KUGAY – prodüktör, programcı
Nurten KURNAZ KURKUZİPXE – aktivist
Vildan LOKUMCU MANELİŞİ
Tahsin OCAKLI
Musa OĞUZ CEDEŞİ – şair
Hasan ORAL – avukat
Mehmet Remzi ÖNCEL XAFİZİŞİ – grafiker
İsmail Muzaffer ÖZBAY GURCİLİŞİ
Denizhan ÖZER
Dr. Sevinç ÖZGEN
Rıdvan ÖZKURT ANÇAŞİ – yazar
Mustafa ÖZKURT ÇUPİNAŞİ – sanatçı
Mustafa Zeki ÖZŞAHİN DUDULAŞİ – öğretmen
Funda ÖZYURT TORUN – belgesel yönetmeni
Firdevs PERİLOĞLU – aktivist
Orhan SAPAN SPAİŞİ
Özcan SAPAN SPAİŞİ – yayıncı, yazar
Bülent SARALOĞLU SARALİŞİ – turizmci
Esat SARI
Armağan SERDAROĞLU XAFİZİŞİ – Laz Kültür ve Dayanışma Derneği Başkanı
Sinan SERİN CEİĞİŞİ – aktivist
Mustafa SONBAY ZONBAİA – yayıncı
Yrd. Doç. Dr. Çiğdem ŞAHİN
Nedim TORAMAN TORAMANİŞİ – aktivist
Muhammet TUNÇSAN
Hasan UZUNHASANOĞLU – yazar
Sadık VARER – ressam
Mustafa Çağlar YAVUZ – aktivist
Yavuz YAZICI EBAŞİ – webdisigner
Mahir YILDIZ – Avrupa Laz Kültür Derneği “Lazebura E.V.” Başkanı
İsmail Güney YILMAZ MURADİNAŞİ – yazar
kaynak http://lazca.org/2013/04/08/lazlar-ortak-deklerasyonla-dunyaya-seslendiler/#ixzz2PxszIwmZ
