Sanat icra eden birçok kişi sanatı sınıflar üstü göstermeye çalışır. Fakat sanat sınıflar üstü değildir. Sınıflar üstü olmadığı gibi bağımsız/tarafsız da olmaz! Sanat ya ezenlerin ya da ezilenlerin yanındadır. Elbette bunu söylerken sanatı bir birey olarak göstermeye çalışmıyorum.(çünkü bunu yapmak demek sanatı sınıflar üstü gibi göstermek demektir) Sanat, sanatçı tarafından taraf edilir. Yoksa sanat kendi başına net bir tarafı yoktur.
Kendi doğal yapısında sorgulayıcıdır, yenilikçidir ama tek başına bu kadardır. Kendi doğal yapısında olan öğeler sanatı tam anlamıyla taraf yapmıyor. Sorgulayıcı ve yenilikçi yanı sürekli olarak iyiye ulaşma çabası vardır. Sanata can veren sanatçı onu taraf yapar.
Sanatçı, sanat icra ettiği zaman onun da doğası gereği sürekli olarak geliştirmeye çalıştırmak, yenilik arayışları ve önceden gelen şeyin üzerine bir şey katma eğilimi vardır. Bu eğilimler onun da doğasında vardır. Yenilik arayışları içerisinde sürekli olarak eskiden faydalanır. Kısacası arkasına bakmadan yürüyemez/ilerleyemez! Ve burada unutulmaması gereken şey ise tarih boyunca da sanatın sınıflar üstü olmadığıdır.
Sanatçının bilinci ve dünya görüşü ne ise yaptığı sanatta o taraftadır. Bu tartışma götürmezdir. Ama maalesef kimi orta yolcu sanatçılar şunu iddia ederler “sanatın bir tarafı olamaz sanat bağımsızdır” derler. Aslında bu söylem sadece kuru bir gürültüden başka bir şey değildir. Ya siyahsındır ya da beyazsındır. Veya ya ezilen sınıftan yanasın ya da ezenden yanasındır. Bunun tarih boyunca ortası olmamıştır. Bu doğallıktan yola çıkarak sanatında bir tarafı vardır. Sanat hiçbir zaman tarafsız olmamıştır/olamaz/olmayacaktır!
Sanatın tüm dallarında sanatçılar taraftır. Bunu kendileri farkındadır ama tarafını “belirlemediğini” söylemektedir. “Sanatın sınıflar üstü olduğunu” iddia etmektedirler. Maalesef bu kuru gürültüleri pratikte doğruluğunu yitirmekte ve sanat eserlerinde kimden yana olduklarını görebiliriz.
Sanatçıların pratikleri onların üretmiş oldukları sanat eserleridir. Bu sanat eserlerine bakarak sanatçının kimden taraf olduğunu belirleyebiliriz.
Sanatın sınıflar üstü iddia edenler kimlerdir? Bu sanatçılar bunu ne şekilde yaparlar. Sanatın sınıflar üstü olduğunu iddia edenler burjuva yazarlarıdır. Bu burjuva yazarları genel olarak sanatın sınıflar üstü olduğunu direk olarak söyleyenler olduğu gibi direk olarak söylemeyip yaptıkları eserler ile bu yönde pratik sergilerler.
Sanatı sınıflar üstü gösteren, göstermeye çalışan burjuva sanatçıları kimi zaman bunu açıkça ilan ederler kimi zaman da bunu gizleyerek yapmaya çalışırlar. İşte bu en tehlikeli ve “kurnaz” olan kişilerdir! Güncel bir mesele özgülünde örnek vermek olumlu olacaktır. “Kentsel dönüşüm” adı verilen yıkımları sırf meşrulaştırmak adına burjuvazinin destekleyici olduğu sanat etkinliklerinde “kamusal” tartışması yapıyor. Yarattıkları lafebeliği ile bu yıkımları sanat aracılığıyla meşrulaştırıyorlar.
Bu tarz pratikleri sağlayan sanatçılar sanatı sınıflar üstü gösterme çabası bu somutta kendini teşhir ediyor. Bu yolla sadece sanatı değil sanatçıyı da sınıflar üstü olduklarını iddia edebiliyorlar/ediyorlar/edecekler de!
Bu sanatçılar daha doğru söylemek gerekir ise burjuva sanatçıları kendi görüşlerini her zaman sınıflar üstü göstererek bu yol ile sanatın gerçek sahipleri olan halktan saklıyorlar, onlardan koparıyorlar.
Sınıflar üstü olduklarını iddia eden burjuva sanatçıları sosyalist, komünist sanatçılara yaklaşımlarıyla da kendilerini ele verirler. Birkaç örnek vermek gerekir ise BRECHT’tin açık ve net komünist fikirlerini yansıttığını bütün dünya biliyor. Bunun gibi NAZIM HİKMET, YILMAZ GÜNEY, NERUDA vb. komünist sanatçılardır ve sanatları da bu yönlüdür. Burjuva eleştirmenleri, sanatçıları hele ki kendine sınıflar üstü diyen! burjuva sanatçıları onların düşüncelerini sanatlarından ayırmaya kalkıp savunmaya çalışırlar. Bu düpedüz sahtekârlık ve düzenbazlıktır. Komünist sanatçıların bu yönlü sanat yapmalarına sebep olan Marksizm Leninizm’dir. Ama burjuva sanatçıları onların eserlerini sahiplenme adı altında sanat ve siyaset ayrışımına girerler. İşte bu da onları ele verir.
Ne yapmaya çalışırlarsa çalışsınlar sanat hiçbir zaman sınıflar üstü olmamıştır/olamaz/olmayacaktır da! Ne sanat ne de sanatçı sınıflar üstü olamaz. Bunu yapmaya çalışanlar burjuva sanatçılarıdır ve onların da bir tarafı vardır. Onlar ezenlerin sanat anlayışını savunarak-yaparak tarafını seçiyorlar.
15.05.2013
Basri Eğilmez
