Satranç oynayan hemen herkes iyi bilir ki, hamleler aynı zamanda karşı tarafın hamlelerine bağımlıdır. Dünya siyaset arenasında dış politikada a durum aynıdır; hamleler, diğer ülkelerin hamlelerine bağımlıdır. Ekonomik ve siyasi nüfuzun yetersiz olduğu ya da olmadığı durumlarda bu bağımlılığın derecesi daha yüksektir. TC devletinin “komşularla sıfır sorundan”, “değerli yalnızlık” dediği siyaseten kaile alınmama pozisyonuna düşme pratiğinde oldu gibi.
Teorik çerçevesinin Ahmet Davudoğlu’nun (Dışişleri Bakanı) çizdiği fakat pratik uygulaması (Ortadoğu özgülünde) ABD emperyalizminin belirlediği bir dış politika izledi TC devleti. Tersi de düşünülemezdi. Zira ekonomik ve siyasi nüfuzuyla ABD’nin zar zor tutunduğu bölgede, TC devletinin hükmünü sürdürmesi mucizevî olurdu kuşkusuz.
“Bölgesel güç olma” söyleminin ve Suriye’ye savaş çığırtkanlığının siyasi hüsranından sonra TC devletinin demode olmuş “komşularla sıfır sorun” politikası namına Ortadoğu’da yeniden ilişkileri geliştirme adımları (Suriye’ye ılımlı mesajlar, Irak Şii yönetimi ile temaslar, Irak Kuzey Kürdistan Yönetimiyle petrol boru hattı anlaşması, Rusya ziyareti gibi) günü kurtarma adımlarından öte değildir.
ABD emperyalizminin Suriye politikasındaki değişim ve İran’la anlaşma (nükleer sorunda) süreci TC’nin model ülke olarak ileri sürülmesinin bittiği anlamı taşıyordu. TC “değerli yalnızlık” sendromu içinde kısmen kendi başına attığı bu adımlar, bölgede değişen dengelerin yarattığı göreli boşluktan yaralanma “açıkgözlülüğüdür”
Bu “açıkgözlülük” ucuz dış politika olup, daha ilk basamakta tökezledi. Ortadoğu’da dengeleri bölge aktörlerini tanımayan “Stratejik Derinlik”(1) bir takım ekonomik-ticari anlaşmaları siyasette de bir anlaşma olarak gören bir derinliktir. Kuzey Irak Kürdistan yönetimiyle petrol boru hattı için atılan imzalar doğrudan ABD tarafından itirazla Irak Şii (el maliki) yönetimi tarafından hava sahasının TC’ye kapatılmasıyla karşılandı. Irak’la ilişkileri düzeltme adına yapıla ziyaretin komşularla sıfır sorun söylemi açısından hiçbir anlamı kalmadı.
Ortadoğu’da siyaset demek, bölgedeki farklı grupların ve onların siyasi-ekonomik çıkarlarının dengede tutulması demektir. Bu başarıyı istikrarlı olarak ekonomik ve siyasi nüfuza sahip emperyalist haydutlar dahi yakalamamışken, TC devletinin Ortadoğu siyaseti halini bilmezin Hasandağı’na oduna gitme halidir.
Suriye sorununda, ABD emperyalizminin neoliberal dönüşüm politikası, Rusya Çin bloğuna takıldı. Ve bölgede tartışma konusu yön değiştirdi. Suriye’ye askeri müdahale seçeneğinden son süreçte Suriye gündeminden düştü. Bu Rusya’nın diplomatik başarısıyken ABD’nin politik geri adımıdır. Bu geri adım, Ortadoğu’da yeni tartışmanın da başlangıcı oldu. Şiilerin nüfuzunun artmasını istemeyen Suudi Arabistan ve Müslüman ülkelerin ortasında yalnız kalmaktan çekinen İsrail ABD’ye tepkili yaklaşırken Şii Blok psikolojik üstünlük sağladı. Bu gelişmeler dün olduğu gibi bugünde Ortadoğu’ya müdahil olamayan TC devletini bölge siyasetinin daha da dışına sürükledi. “Stratejik Derinlik”in sorun çıkmadan müdahaleci olma tezi bekle gör siyasetinin de gerisine düştü.
TC devleti, Ortadoğu politikasında söylemsel olarak en aktif olduğu dönemde dahi Filistin’den ileriye gidemedi. İsrail’e çatarak (ki o da danışıklı dövüş tadındaydı) sağlanan primler TC’ye biçilen model ülke rolünün tıkanmasıyla kül oldu. Son bir çıkış olarak Suriye’de kimyasal silah kullanılması denense de Rus emperyalizminin politik manevrasıyla(kimyasal silahların Esad tarafından imha edilme hamlesi) boşa çıktı. Ve TC’nin ABD açısından da bölgede bir rolü kalmadı.
“Bölgesel güç olma” söyleminden “değerli yalnızlığa” giden dış politika da gözler önünde olan emperyalizme bağımlı bir TC devleti gerçekliği acemi satranççının ava giderken avlanıp mat olması gibi dipsiz kuyunun içinde kaldı.
Ekonomik ve siyasi nüfuzdan yoksun Ortadoğu merkezli dış politikanın kaçınılmaz rotası TC’nin makûs kaderi dipsiz kuyunun dibidir.
(1- Dışişleri Bakanı A. Davudoğlu’nun TC’nin dış politikasının çerçevesini çizen kitabının adı.) (Bir ÖG okuru)
